Błonnik w naszej diecie mimo, że nie ma wartości odżywczej dla organizmu jest niezbędnym składnikiem jadłospisu. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca spożycie 27 – 40 g błonnika w dziennej racji pokarmowej.

Błonnik pokarmowy, zwany również włóknem pokarmowym jest roślinnym wielocukrem opornym na działanie enzymów trawiennych przewodu pokarmowego człowieka. Działanie błonnika pokarmowego jest różnorodne. Do wyzwolenia jego funkcji potrzebna jest woda. Działa niczym gąbka, np.; 100g otrąb wiąże 450 g wody, a 100g ziemniaków 40g. Błonnik nierozpuszczalny w wodzie, tj celuloza, ligniny, ma istotny wpływ na pracę przewodu pokarmowego. Pobudza funkcję żucia, neutralizuje i wiąże nadmiar kwasu solnego w żołądku, zwiększa objętość treści pokarmowej w jelicie cienkim przez co usprawnia pasaż jelitowy (szybsze opróżnianie jelit). Jest bardzo ważnym składnikiem w profilaktyce nowotworowej. Związki o działaniu rakotwórczym obecne w masach kałowych mają krótszy kontakt z błoną śluzową jelita grubego. Błonnik zwiększa uczucie sytości oraz zmniejsza energetyczność diety, co szczególnie ważne jest w kuracjach odchudzających. Chroni przed zaparciami, uchyłkowatością jelit i żylakami odbytu. Natomiast błonnik rozpuszczalny w wodzie znajduje się głównie w suchych nasionach roślin strączkowych, niektórych owocach i warzywach.

Jest on pożywką dla bakterii zasiedlających jelita. Pod wpływem wody tworzy żele zwiększając gęstość treści pokarmowej, dlatego wykorzystywany jest przy biegunkach. Wiąże toksyczne substancje przez obecność kwasu glukuronowego, który ma działanie odtruwające. Błonnik rozpuszczalny wprowadzany do diety u osób z problemami lipidowymi znacznie obniża poziom złego cholesterolu. Zmniejsza on wchłanianie cholesterolu, wiąże znaczne ilości kwasów żółciowych, zwiększa wydalanie tłuszczy oraz opóźnia wchłanianie trójglicerydów i glukozy.

Dietetycy zalecają zwiększenie spożycie błonnika u osób z cukrzycą i nadmierną masą ciała. Obserwuje się, że społeczeństwa spożywające większą ilość włókna pokarmowego w mniejszym stopniu zapadają na miażdżycę, chorobę niedokrwienną serca, zawały. Dieta uboga w błonnik pokarmowy, oparta na oczyszczonych, przetworzonych produktach jest z reguły dietą bogatą w energię, przyczyniającą się do powstawania otyłości.

Należy zaznaczyć, że istnieją choroby, w których zbyt duże spożycie błonnika pokarmowego jest niewskazane, np.: dla osób z niedokrwistością, chorobami układu kostnego, przewodu pokarmowego (zapalenie żołądka, trzustki, dróg żółciowych, jelit).